"Το κράνος μου στην κρίση πανικού"

Ευγενία Δουβαρά

   Ψυχολόγος

Ο Χ. με επισκέφτηκε ύστερα από την εκδήλωση κρίσεων πανικού. Όταν τον είδα ήταν αρκετά αναστατωμένος και φοβόταν μήπως εκδηλώσει κάποια νέα κρίση. Του πρότεινα να ξεκινήσουμε ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες κι εκείνος δέχτηκε.

Ο όρος πανικός χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια κατάσταση έντονου άγχους με σωματικές εκδηλώσεις (ταχυκαρδία, εφίδρωση, δύσπνοια, ζάλη κλπ) και γνωσιακής φύσεως διαταραχές (συναίσθημα επερχόμενου θανάτου, αλλοιωμένη επαφή με την πραγματικότητα). Το όνομα προέρχεται από τον
αρχαίο θεό Πάνα (αρχ. Παν), η μορφή του οποίου συνδύαζε τον ανθρώπινο και ζωικό παράγοντα. Η συχνότητα εμφάνισης των κρίσεων πανικού ποικίλλει από άτομο σε άτομο, αλλά και στο ίδιο άτομο από περίοδο σε περίοδο της ζωής του. Τα συμπτώματα της κρίσης πανικού κατακλύζουν αιφνίδια τον ασθενή, άλλοτε χωρίς προειδοποίηση και φανερή αιτία, άλλοτε στο πλαίσιο κάποιου χώρου και κάποιας κατάστασης. Η συνολική διάρκεια εκδήλωσης των συμπτωμάτων κυμαίνεται από μερικά λεπτά μέχρι μια ώρα. Συχνά το άτομο πιστεύει ότι υποφέρει από κάποια σωματική ασθένεια, παρόλο που οι ιατρικές εξετάσεις του καταλήγουν στην απουσία σωματικής πάθησης. Σε αρκετές περιπτώσεις επιδιώκει να έχει κάποιον κοντά του, που θα τον βοηθήσει σε περίπτωση που εκδηλώσει κρίση πανικού. 

Τέσσερις μήνες μετά την έναρξη της ψυχοθεραπείας, ο Χ. ανέφερε τυχαία ότι είδε ένα όνειρο. Τον προέτρεψα να μου το μοιραστεί. «Πρώτη φορά λέω το όνειρό μου σε κάποιον» είπε και άρχισε διστακτικά να το ανακαλεί. Οι εικόνες που περιέγραφε ήταν πραγματικά καθηλωτικές. «…Οδηγούσα ένα παπί. Ένα λυκόσκυλο με κυνηγούσε και τελικά κατάφερε να φτάσει το μηχανάκι μου. Θυμάμαι ότι φορούσα κράνος και δεν κατάφερε να με δαγκώσει…».

Πρωταγωνιστής σε έναν εφιάλτη. Αγωνία, πανικός, ταραχή ότι θα τον κατασπαράξει το σκυλί, θα τον κυριεύσει. Αυτό το σκυλί οι πιο μύχιοι φόβοι του, ο φόβος ότι πάσχει από κάτι σωματικό, ότι χάνει τον έλεγχο, ότι θα πεθάνει. Παιχνίδια του μυαλού που κρύβονται πίσω από την εκδήλωση κρίσεων πανικού, σκέψεις που στερούν τη χαρά, τη διάθεση για ζωή και βυθίζουν το άτομο όλο και πιο βαθιά στην κινούμενη άμμο της μιζέριας, της ενοχής και της αυτολύπησης. Ο νέος άντρας λαχταρά να γευτεί τη ζωή, που μοιάζει με βόλτα πάνω σε μηχανή, αλλά περισσότερο δίνει την εντύπωση καταδικασμένου θηράματος. Βρίσκεται παγιδευμένος σε κυνήγι τρόμου με διώκτες τις πιο σκοτεινές πλευρές του εαυτού του, που υποσκελίζουν κάθε του βήμα.

Στη διάρκεια της ψυχοθεραπείας η κρίση πανικού αποκτά νέο νόημα για το άτομο, καθώς έρχεται για να το ταρακουνήσει, να ταράξει τα φαινομενικά ήρεμα νερά της ύπαρξής του. Η ψυχοθεραπευτική μου παρέμβαση στηρίζεται στις αρχές της υπαρξιακής-συστημικής προσέγγισης και εστιάζει στην ανάδειξη της επιθυμίας του θεραπευομένου για ζωή, αλλά και των παραγόντων που αναχαιτίζουν αυτή την επιθυμία. Η αναδρομή στο παρελθόν αποδεικνύεται ιδιαίτερα χρήσιμη για την επεξεργασία εκείνων των εμπειριών και των επακόλουθων ερμηνειών του για αυτές, που περιορίζουν το δυναμικό και τη λειτουργικότητά του. Ο θεραπευόμενος, καθώς δεσμεύεται ενεργά στη θεραπεία του, ανακαλύπτει και επουλώνει τις πληγές του παρελθόντος με συνοδοιπόρο το θεραπευτή του, συμφιλιώνεται με τον εαυτό του, χτίζει γέφυρες ουσιαστικής επαφής με τους γύρω του και μαθαίνει να υπερασπίζεται τις επιθυμίες του. Με τον τρόπο αυτό, οι κρίσεις πανικού δίνουν σταδιακά τη θέση τους σε νέες αναμνήσεις και δυνατές συγκινήσεις. 

Το κράνος σώζει τον Χ. από το λυκόσκυλο. Ανακούφιση. Τον ρωτώ να μου πει τι πιστεύει ότι συμβολίζει το κράνος. Μου απαντά ότι είναι όσα συζητάμε και φιλτράρει, όσα κουβαλά μαζί του έξω από το γραφείο μου και κρατά φυλαγμένα μέσα του. «Κάνω πράγματα που θα με οδηγήσουν στα όνειρά μου», λέει αποφασιστικά. Αυτό είναι το κράνος του.

Οι κρίσεις πανικού έχουν υποχωρήσει, αλλά το σημαντικότερο είναι ότι ο Χ. με τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας ξεκίνησε να παρατηρεί τον εαυτό του, να κάνει μικρές αλλαγές στον τρόπο σκέψης του και να επαναπροσδιορίζει τις σχέσεις με τους γύρω του. Ξυπνάει από τον εφιάλτη αργά και σταθερά. Ανοίγει τα μάτια και βγαίνει από το λήθαργο. Τώρα πια δε νιώθει μόνο τον πανικό, αλλά και τη χαρά για όσα καταφέρνει, την ευθύνη για όσα ορίζει, την αγωνία για όσα θα έρθουν, τη λύπη για όσα έχασε. Εν ολίγοις, αρχίζει να ζει…

Ευχαριστώ πολύ τον Χ. για τη συγκατάθεσή του να δημοσιεύσω το όνειρό του και ένα κομμάτι της πραγματικότητάς του.