Μου χαρίζετε αυτόν τον χορό;

Ο Έντγκαρ ερωτεύτηκε την Άλις από την πρώτη στιγμή. Ακολούθησαν 25 χρόνια έγγαμου βίου. Σήμερα μένουν φυλακισμένοι κάτω από την ίδια στέγη, μια στέγη που μετατρέπεται άλλοτε σε νεκροταφείο και
άλλοτε σε οχυρό. Ο Στρίντμπεργκ στήνει το σκηνικό ενός τελματωμένου γάμου, μιας οδυνηρής συνύπαρξης, ενός χορού με θανάσιμα βήματα, για δυο. Εμείς θα αποπειραθούμε να τα αναλύσουμε, να αποκαλύψουμε ακίδες στη σχέση τους, που δηλητηριάζουν συχνά τη ζωή των ζευγαριών και μπλοκάρουν την ανάπτυξη του καλού δυναμικού τους.

Ο Έντγκαρ και η Άλις δε χαίρονται μαζί, δε χαίρονται χώρια. Η Άλις ασχολείται σπάνια με τις δουλειές του σπιτιού κι αυτό συμβαίνει όταν οι υπηρέτριες την εγκαταλείπουν. Ο Έντγκαρ κουβαλά τo αρνητικό κλίμα της δουλειάς και τις δυσκολίες συνεργασίας με συναδέλφους του στο σπίτι.

Βήμα 1ο: Όσο  καλλιεργώ τον έρωτα για τη ζωή και χαίρομαι με αυτό που είμαι και κάνω, τόσο με χαίρεται και ο σύντροφός μου.

Οι άλλοτε ερωτευμένοι νέοι χτυπιούνται και όταν το κάνουν ζωντανεύουν. Μόνιμη ενασχόλησή τους είναι οι επιθέσεις, οι κατηγόριες, οι απόπειρες αλληλοεξόντωσης. Πονούν κι έτσι νιώθουν ότι υπάρχουν. Κι αυτός ο πόνος προσδίδει νόημα στην ύπαρξή τους.

Βήμα 2ο: Επιλέγω ένα σύντροφο που με φέρνει κοντά του η χαρά, το γέλιο, το καλό μοίρασμα, γιατί αυτά τα χαρακτηριστικά ντύνουν σαν αποχρώσεις τον καμβά της ζωής μου, της κοινής μας πορείας.

Εκείνος ψάχνει για υποστηρικτές, εκείνη για θαυμαστές. Αναζητούν απεγνωσμένα την επιβεβαίωση του ναρκισσιστικού τους εγώ. Όταν εμφανίζεται ο τρίτος στην παρέα τους, ο κύριος Κουρτ, δυναμώνουν τις ερμηνείες τους, εντείνουν τις εκκλήσεις τους για θεατές, ζωντανεύουν για λίγο. Υπεραπασχολημένοι καθώς είναι με τον μικρόκοσμό τους και ό,τι συμβαίνει σε αυτόν, στρέφονται στους άλλους μόνο όταν χρειάζονται σανίδες σωτηρίας, τους κάνουν θεούς προς στιγμήν και μετά τους γκρεμίζουν, τους απαξιώνουν.

Βήμα 3ο: Όσο κάνω τους άλλους καθρέφτες μου, χάνομαι.  Μπορώ, όμως, να μαθαίνω τον εαυτό μου μέσα στις αληθινές σχέσεις που χτίζω με το σύντροφο και τους γύρω μου.

Οι δυο σύζυγοι δεν αντέχουν τη ματαίωση των επιθυμιών τους. Απογοητεύονται και μαυρίζουν. «Διαγράφουν», όπως λέει ο Έντγκαρ ή πετούν σπόντες, όπως κάνει η Άλις, διαιωνίζοντας το πολεμικό κλίμα. Συντονίζονται απόλυτα στη δυσλειτουργία τους.

Βήμα 4ο : Δε λυπάμαι, δε βαλτώνω μαζί τον άλλο, παρά συμπορεύομαι, ακόμα κι αν διαφωνώ. Διατηρώ τη λάμψη μου όταν εκείνος θαμπώνει, επιμένω και θυμίζω ότι η ζωή είναι εδώ, η ζωή συνεχίζεται.

Ο Έντγκαρ και η Άλις αναπαράγουν έναν τρόπο αλληλεπίδρασης που το σημαντικό είναι η εύρεση του φταίχτη, του ένοχου σε κάθε πρόβλημα. Καθώς αναλώνονται σε έναν ατέρμονο αγώνα επικράτησης, δεν παράγουν λύσεις, παρά πολλαπλασιάζουν τα εμπόδια και τις διαφορές τους.

Βήμα 5ο : Αναζητώ το τι φταίει και όχι ποιος φταίει. Το δεύτερο είναι πολύ εγκλωβιστικό και ενοχοποιητικό.  Το πρώτο μας επιτρέπει να γινόμαστε καλύτεροι μαζί, να αξιοποιούμε τις δυνατότητές μας.

Κι ενώ δείχνουν πολύ διαφορετικοί, μοιάζουν πολύ στο ότι τα εκφραστικά τους μέσα είναι περιορισμένα, γνωστά και χιλιοειπωμένα. Τα βαριούνται και οι ίδιοι. Προβλέπουν τι θα ειπωθεί, τι θα γίνει και συνεχίζουν να παίζουν ακάθεκτοι το στημένο από τους ίδιους σενάριο, επαναληπτικά και ηδονικά.

Βήμα 6ο : Η έκπληξη είναι βασικό στοιχείο μιας καλής συντροφικής σχέσης. Φέρνω νέα στοιχεία, γιατί με αναζωογονούν και αποτελούν τη βάση της αέναης αναγέννησής μας.  

Περιμένουν παθητικά ένα θαύμα, μια αλλαγή που θα τους σώσει από τη μιζέρια. Την ίδια ώρα δε θέλουν το θαύμα, το φοβούνται, το τρέμουν, γιατί θα τους ξεβολέψει, θα τους αναγκάσει να πάρουν ευθύνη. Φλερτάρουν συχνά με τη μετά θάνατον ζωή, ενώ σκοτώνουν κάθε ώρα και στιγμή της ύπαρξής τους στον επίγειο κόσμο.

Βήμα 7ο: Αναλαμβάνω την ευθύνη για τη συμπεριφορά μου, τα λάθη μου, τις σκέψεις μου. Δεν περιμένω το θαύμα, αλλά το προκαλώ κάθε μέρα με τη στάση μου.

Δεν ακούν, δε βλέπουν, δε νιώθουν τον εαυτό τους, πώς αντιδρά, τι θέλει και γιατί. Στερούνται της ικανότητας για ενδοσκόπηση και οι πράξεις τους ετεροκαθορίζονται. Παραμένουν έρμαια των ενστίκτων τους, αδίστακτοι, διαβρωτικοί  για την ψυχή. Εξευτελίζουν, γιατί δεν έχουν στοιχειώδη σεβασμό στον εαυτό τους. Πιστεύουν ότι είναι καταραμένοι. Δυο αρπακτικά, που το ένα μισεί στο άλλο ό,τι του θυμίζει τον εαυτό του.

Βήμα 8ο: Για να καταλάβω μια άλλη ύπαρξη, θα πρέπει να είμαι σε επαφή με τον εαυτό μου, με τα συναισθήματά μου και τις σκέψεις μου. Διαφορετικά, κινδυνεύω να προβάλλω στον άλλο τα κομμάτια εκείνα που δε μου αρέσουν σε μένα και ύστερα, να θυμώνω για αυτό μαζί του. Πώς να ζητήσω να με καταλάβει ο άλλος, όταν δεν είμαι σε θέση να καταλάβω τον εαυτό μου;

Τα δυο από τα τέσσερα παιδιά τους πέθαναν, λόγω έλλειψης ήλιου… Αλήθεια, ποιού ήλιου;…

Βήμα 9ο : Χρειάζομαι τον ήλιο της ζεστασιάς, της φροντίδας, της ασφάλειας και της αγάπης για να μεγαλώνω, να ανθίζω, να ευδοκιμώ. Και τον αναζητώ με κάθε τρόπο.

Ο χορός τελειώνει και ξεκινά πάλι. Με τις ίδιες φιγούρες, με τον ίδιο ρυθμό, δίχως παραλλαγές. Οι χορευτές είναι εγκλωβισμένοι και εκπαιδευμένοι να αναπαράγουν τα οικεία σε αυτούς δυσλειτουργικά μοτίβα, για όσο διάστημα δε συνειδητοποιούν τι κάνουν. Ο Έντγκαρ και η Άλις δυστυχούν, καθώς κάνουν κύκλους γύρω από τους εαυτούς τους, αποκλείοντας τις χαρές της ζωής να τους συνεπάρουν, να τους ξελογιάσουν. Είναι καταδικασμένοι σε σταδιακή νέκρωση των αισθήσεων, βαδίζουν προς ένα θάνατο αργό. Ο Έντγκαρ λέει «μπορεί όταν πεθαίνουμε ν’αρχίζει η ζωή», αλλά αυτό είναι ουτοπία, που τον καθηλώνει σε μια παθητική στάση, όπου για μια ακόμα φορά αποποιείται την ευθύνη για ό,τι κάνει ή δεν κάνει, σκέφτεται και νιώθει. Η Άλις υπόσχεται «αν γλιτώναμε απ’ αυτό, θα σε φρόντιζα, θα σε αγαπούσα», αλλά βαθιά μέσα της γνωρίζει ότι πρόκειται για μια φτηνή δικαιολογία, που τη βοηθά να ξεγλιστρά, να φέρεται παιδιάστικα.

Βήμα 10ο: Δίνω προσοχή σε κάθε βήμα, σε κάθε κίνηση, σε κάθε βλέμμα μου, γιατί καθορίζει τη στιγμή και διαμορφώνει το κλίμα της σχέσης. Κάθε βήμα γίνεται προάγγελος του επόμενου και όλα μαζί αποτελούν ένα μοναδικό χορό.

Ο χορός της συντροφικής σχέσης έχει πολλά βήματα. Αξίζει να εμπεριέχει ομορφιά, απόλαυση, μαγεία, επιθυμία και αρμονία. Ο γάμος είναι χορός για δυο, που μπορεί να εξελίσσεται σε πραγματικό εφιάλτη ή σε πηγή αναζωογόνησης, ανάλογα με τον τρόπο που κάθε σύντροφος εμπλέκεται σε αυτόν.

 Ευγενία Δουβαρά

Το κείμενο γράφτηκε βασισμένο στο θεατρικό έργο “Ο χορός του θανάτου” του Άουγκουστ Στρινγκμπεργκ.