Αφιέρωμα στη γυναίκα του χτες και του σήμερα

Ευγενία Δουβαρά

Ψυχολόγος - Παιδοψυχολόγος

Η σημερινή μέρα είναι μέρα μνήμης των αγώνων του γυναικείου κινήματος, το οποίο καταγράφεται από πολιτικούς και ιστορικούς αναλυτές ως το πλέον πετυχημένο, ανατρεπτικό, προοδευτικό κίνημα του 20ου αιώνα.

Στις 8 Μάρτιου του 1857 οι ράφτρες και οι υφάντρες της Νέας Υόρκης κατέβηκαν στους δρόμους απαιτώντας μείωση των εξαντλητικών ωρών εργασίας - από 16 σε 10 ώρες την ημέρα, ωράριο που οι άντρες είχαν ήδη κατακτήσει πριν από 17 χρόνια - και ζητώντας ίσα μεροκάματα με τους άντρες, όπως και ανθρώπινες συνθήκες εργασίας. Η εξέγερση αυτή πνίγηκε στο αίμα ύστερα από βίαιη επίθεση της αστυνομίας. Έναν αιώνα περίπου αργότερα, το 1977, ο ΟΗΕ καθιέρωσε την Ημέρα της Γυναίκας ως Ημέρα για τα Δικαιώματα της Γυναίκας και τη Διεθνή Ειρήνη.

Στην Ελλάδα, υπήρξαν γυναίκες που πρωτοστάτησαν σε διάφορες φάσεις της ιστορίας, όπως στον Αγώνα για την Ανεξαρτησία. Η Μπουμπουλίνα στον Αγώνα του 1821, οι Σουλιώτισσες νωρίτερα, η καπετάνισσα Περιστέρα στη Σιάτιστα του 1878. Το σύνθημα «ψήφος στις γυναίκες» ακούστηκε για πρώτη φορά το 1887, αλλά μόλις το 1930 με την κυβέρνηση του Ε. Βενιζέλου, αναγνωρίστηκε το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες με περιοριστικούς όρους:

• μόνο για τις δημοτικές εκλογές
• μόνο να εκλέγουν οι γυναίκες, όχι να εκλέγονται
• μόνο για όσες ήξεραν γράμματα
• μόνο για όσες είχαν ηλικία άνω των 30 ετών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το 70% των γυναικών άνω των 30 ετών στην Ελλάδα ήταν αγράμματες. Στις δημοτικές εκλογές του 1934 ψήφισαν μόνο 240 Ελληνίδες, ενώ πέρασαν δέκα χρόνια ακόμα για να αναγνωριστούν πλήρη πολιτικά δικαιώματα στην Ελληνίδα, καθώς και το δικαίωμα ψήφου. Την ίδια χρονιά (1944) εκλέχθηκε η πρώτη δήμαρχος στην Κέρκυρα, Μαρίκα Μπότση- Τσαπαλίρα. Κι ενώ το 1948 ο Σύλλογος Επιστημόνων Γυναικών αποφάνθηκε να μην εκλέγονται οι γυναίκες στη Βουλή, το θέμα λύθηκε με το Σύνταγμα του 1952. Τότε, εκλέχθηκε η πρώτη Ελληνίδα βουλευτής στην κυβέρνηση, Ελένη Σκούρα και ορκίστηκε η πρώτη υπουργός (Κοινωνικής Πρόνοιας), Λίνα Τσαλδάρη. Το 1975 ορίστηκε για πρώτη φορά από το ελληνικό σύνταγμα ότι «όλοι οι Έλληνες και οι Ελληνίδες είναι ίσοι ενώπιον του Νόμου». Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Βουλή του 2004 συμμετείχαν συνολικά 40 γυναίκες, δηλαδή το 13% του συνόλου των μελών της Βουλής, ενώ το 2012 ο αριθμός των Ελληνίδων βουλευτών ανήλθε σε 62, δηλαδή σε ποσοστό 20,66% των εδρών της Βουλής.

Στον υπόλοιπο κόσμο, πρώτη η Νέα Ζηλανδία το 1904 αναγνώρισε το δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις γυναίκες και ακολούθησε η Φιλανδία το 1906. Από την άλλη, οι Βρετανίδες χρειάστηκε να περιμένουν μέχρι το 1928 προκειμένου να αποκτήσουν δικαίωμα ψήφου με τους ίδιους όρους με τους άντρες, ενώ σε ένα καντόνι της Ελβετίας (από τα εικοσιέξι καντόνια, που αποτελούν υποδιαιρέσεις του κράτους) οι γυναίκες περίμεναν ως το 1980 για να μπορέσουν να ψηφίσουν στις εκλογές.

Σήμερα, η γυναίκα δε σταματά τον αγώνα της να γίνει καλύτερη, να ξεπεράσει τον εαυτό της. Το 2009 εκλέχτηκε η πρώτη γυναίκα δήμαρχος στο Αφγανιστάν, η Άζρα Τζαφάρι, 34 ετών και μητέρα μιας τετράχρονης. Ανέλαβε τη δημαρχία του Νίλι, μιας πάμφτωχης και απομονωμένης πόλης με 40 χιλιάδες κατοίκους, με μισθό 76 δολάρια. Μάλιστα, αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων της ταξίδεψε στην Καμπούλ για να πείσει Αφγανούς αξιωματούχους να στηρίξουν οικονομικά την περιοχή της. Κάποια χρόνια μετά, το 2012, εκλέχτηκε η πρώτη γυναίκα πρόεδρος στην ιστορία της Νοτίου Κορέας, η Παρκ Γκέουν Χίε. Αξίζει, επίσης, να αναφερθούμε και σε μια ακόμα σημαντική διάκριση, η οποία καταγράφηκε στο βιβλίο των παγκοσμίων ρεκόρ Γκίνες και είναι αυτή της Χιουρίμ Σέρπα. Η Χιουρίμ είναι 29 χρονών από το Νεπάλ και έγινε η πρώτη γυναίκα στον κόσμο που κατάφερε να ανέβει το Έβερεστ, την ψηλότερη βουνοκορφή του πλανήτη, δύο φορές μέσα σε μία εβδομάδα. Το έκτο από τα οκτώ παιδιά μιας φτωχής οικογένειας του βορειοανατολικού Νεπάλ. Ανήκει στην ορεσίβια φυλή των Σέρπα, από τις τάξεις της οποίας αναδείχθηκαν σχεδόν όλοι οι οδηγοί των τολμηρών αναρριχητών των Ιμαλαΐων. Η Χουρίμ δεν το έβαλε κάτω, εκπαιδεύτηκε συστηματικά στην ορειβασία και στον αλπινισμό και όταν αισθάνθηκε έτοιμη για το μεγάλο τόλμημα, βρήκε οικονομική στήριξη από την ορειβατική ένωση της χώρας της. Όπως και άλλοι Σέρπα, προτού ξεκινήσει, προσπάθησε να εξευμενίσει το Έβερεστ –και την κοινή γνώμη της περιοχής της– με θρησκευτικές τελετές, τόσο του ινδουισμού όσο και του βουδισμού. Στις 12 και στις 19 Μαΐου του 2011, το όνειρό της εκπληρώθηκε δύο φορές. Επόμενος στόχος της να ανέβει στα ψηλότερα βουνά και των πέντε ηπείρων.

Φυσικά, οι κατακτήσεις των γυναικών δε σταματούν εδώ. Οι μεγαλύτερες ηρωίδες είναι αφανείς, είναι γυναίκες που κάνουν καθημερινό αγώνα για να πετύχουν όσα επιθυμούν, για να γίνουν ευτυχισμένες, για να ευχαριστήσουν. Οι γυναίκες αγωνίζονται καθημερινά για να κατακτήσουν βουνοκορφές, να υπερπηδήσουν εμπόδια, καθώς υπάρχουν κοινωνίες ανδροκρατούμενες, στις οποίες κυριαρχούν αρρωστημένες νοοτροπίες και θλιβερά έθιμα, όπως αυτό της κλειτοριδεκτομής. Πρόκειται για μια πρακτική που εφαρμόζεται σε όλες τις χώρες της Κεντρικής Αφρικής και στην πιο σκληρή της μορφή κατά μήκος του Νείλου, σε αρκετές αραβικές χώρες, αλλά και στις ΗΠΑ, στη Βρετανία και σε ορισμένες άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Κάθε χρόνο, τρία εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια σε όλο τον κόσμο υφίστανται ακρωτηριασμό των γεννητικών τους οργάνων εξαιτίας των θρησκευτικών πεποιθήσεων και προκαταλήψεων των οικογενειών τους, ενώ στις χώρες της «πολιτισμένης» Ευρώπης πάνω από 500.000 γυναίκες υποφέρουν για όλη τους τη ζωή από τις επιπτώσεις παρόμοιων επεμβάσεων. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, υπάρχουν τέσσερα είδη κλειτοριδεκτομής, από τη μερική μέχρι την ολική αφαίρεση των εξωτερικών γυναικείων γεννητικών οργάνων. Η πρακτική αυτή προκαλεί ακατάσχετη αιμορραγία, μολύνσεις, πόνο, σοκ, ουρολοιμώξεις. Στην Κένυα με τις 42 φυλές, 3 στις 10 γυναίκες έχουν υποστεί κλειτοριδεκτομή, προκειμένου όταν παντρευτούν να είναι αμόλυντες και καθαρές απέναντι στον άντρα τους, να μην έχουν ορμές και να μην ευχαριστιούνται το σεξ, απλά γιατί δεν είναι αυτό το καθήκον τους. Και δε φτάνει αυτό, αλλά κατά τη διάρκεια της φρικτής επέμβασης πρέπει το μικρό κορίτσι να είναι γενναίο, να μην κλάψει, να μην φωνάξει, να μη δείξει πόνο.

Παρόλα αυτά, στη γυναικεία φύση γενικά αποδίδονται χαρακτηριστικά αδυναμίας και ευαισθησίας. Κι όμως, η γυναίκα μπορεί να γίνει τρομερά επίμονη και επιθετική, θαρραλέα και δυνατή. Όπως αναφέρει ο Aldo Carotenuto στο βιβλίο του «Η ψυχή της γυναίκας», τα θηλυκά πολλών ειδών του ζωικού βασιλείου είναι πρόθυμα να δώσουν ακόμη και τη ζωή τους για να προστατεύσουν τα μικρά τους. Κάθε γυναίκα είναι διατεθειμένη να αγωνιστεί με πείσμα υπέρ όλων όσων έχουν σημασία για αυτήν, για τα παιδιά της, για τα ιδανικά της, για τα αισθήματα της. Είναι πρόθυμη να αγωνιστεί σκληρά για τα πιστεύω της και το ένστικτό της αφυπνίζεται από τα μεγάλα πάθη και τις συγκινήσεις.

Κάθε γυναίκα είναι Αφροδίτη, Ήρα, Αθηνά. Με την ομορφιά, τη γοητεία, τη χάρη της. Κάθε γυναίκα είναι μοναδική, μοναδικά όμορφη. Έτσι αξίζει να νιώθει για τον εαυτό της. Αρκεί να κοιτάξει μέσα της, να ανακαλύψει τον κρυμμένο πλούτο της, τη δύναμή της. Ο Αϊνστάιν έλεγε «Η γυναίκα που ακολουθεί το πλήθος συνήθως δε θα πάει πέρα από αυτό. Η γυναίκα που περπατά μόνη είναι πιθανό να βρεθεί σε μέρη που κανένας προηγουμένως δεν έχει βρεθεί». Στο ταξίδι της ζωής της, χρειάζεται να κοιτάζεται στον καθρέφτη της γυμνή, να τολμά να αντικρίζει κάθε καμπύλη, κάθε ατέλεια, κάθε ρυτίδα, κάθε χαρακτηριστικό που την καθιστά μοναδική και έχει διαμορφώσει αυτό που είναι στο σήμερα. Να χαίρεται, να γελά, να θαυμάζει, να ανοίγει την καρδιά της, να κλαίει, να αγαπά, να ερωτεύεται, να παθιάζεται, να ζει!